Ҫӗнӗ Шупашкар хулине хӑпартма тытӑнсан, 1964 ҫулта «Химпром» предприятие хута яма пуҫласан санитари зонине кӗнӗ 13 ял Ҫӗр питӗнчен ҫухалнӑ. Халӑхӑн ирӗксӗрех урӑх ҫӗре куҫма тивнӗ. Тосинкасси ялне те ҫакнашкал шӑпа кӗтнӗ. Вӑл 1961 ҫулччен Сӗнтӗрвӑрри районне кӗнӗ.

«Шордан» ентешлӗх пуҫарнипе ҫак ял пулнӑ вырӑнта ял уявне паллӑ тунӑ. Кунта Ҫӗр питӗнчен ҫухалнӑ ытти ялсен ҫыннисем те хутшӑннӑ. Мероприятие Сӗнтӗрвӑрринчи культурӑпа туризм ҫурчӗн халӑх хорне чӗннӗ.

Ял уявӗнче ентешсем тӗл пулса калаҫнӑ, пӗрле асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ, иртнине аса илнӗ…

Петров-Орловсен ҫемйин тӑванӗсем — Патшалӑх Канашӗнче ӗҫлекен Елена Беляева тата чӑваш хорӗн хормейстерӗ Роза Ракова — Тосинкасси ял пурнӑҫне аса илнӗ. Роза Ракова пиччӗшӗсемпе ҫуллахи каникула асламӑшӗ патӗнче ялта ирттернӗ. Кунти ачасемпе калаҫса вӑл чӑваш чӗлхине вӗреннӗ. Елена Беляева пиччӗшӗпе ҫак ялта ашшӗ-амӑшӗпе, асламӑшӗпе пурӑннӑ. Унтан вӗсен Шупашкар районӗнчи Тутаркасси ялне куҫма тивнӗ.

Малалла...

Кошнаруйсем стеллӑна ҫӗнетеҫҫӗ

Ҫынна сӑна кура кӗтсе илеҫҫӗ теҫҫӗ те, район-хулана стелла тӑрӑх тесен те пысӑк йӑнӑш пулас ҫук-тӑр. Ҫакна тӗпе хурса-ши, Канаш районӗн пуҫлӑхӗсем хӑйсен территорине Ҫӗрпӳ енчен пырса кӗнӗ чух вырнаҫтарнӑ стеллӑна ҫӗнетме шут тытнӑ. Ара, ҫулпа кунне миҫе машина иртмест-ши, мӗн чухлӗ ҫын ҫӳремест-ши?!

Ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Кӑшнаруй ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче ӗҫлекенсем стеллӑна ҫӗнетме тухнӑ. Вӗсем ун патӗнчи территорие тирпейленӗ, ӑна сӑрласа ҫӗнӗ сӑн кӗртнӗ.

Вӑрӑмпуҫсем кӗпер юсаҫҫӗ

Ялти татса памалли ыйтусем вак-тӗвексенченех пухӑнаҫҫӗ. Кирек мӗнле хуҫалӑхри пекех унта та юсамалли-ҫӗнетмелли тупӑнсах тӑрать. Пӗр ҫӗрте хапха тайӑлать, тепӗр ҫӗрте кӗпер татса каять, виҫҫӗмӗшсене ҫул ҫукки пӑшӑрхантарать.

Комсомольски районӗнчи Вӑрӑмпуҫ ялӗнче пурӑнакансене Рапаш текен юханшыв урлӑ кӗпер япӑхни кулянтарнӑ. Анчах вӗсем кулянса ларас темен. Ӗҫе пуҫӑннӑ. Вӑрӑмпуҫ ял старости М.В. Александрова тата Ю.Н. Васильев депутат ертсе пынипе кӗпер юсанӑ. Виҫ кун ӗҫленӗ ял халӑхӗ. Малтан кивӗ кӗпере сӳтнӗ, унтан ҫӗнетнӗ. Халӗ ун урлӑ хӑллӑнах каҫса ҫӳреме май килӗ. Выльӑх кӗтӗвне каҫарма та вӑл питӗ вырӑнлӑ.

Сӑнсем (8)

Куславкка районӗнчи Куснарти вӑтам шкулта хӗрарӑмсен тата ашшӗсен районти канашӗсен пӗрлехи ларӑвӗ иртнӗ. Унта наркомани профилактики, эрех-сӑра сиенӗ пирки тата ытти хӑш-пӗр ыйтӑва сӳтсе явнӑ. Ҫула май тенӗ пек шкул ачисем наркотикпа усӑ курнипе курманнине палӑртма тест йӗркеленӗ. Ку ӗҫе район пульницин наркологӗ, вӑл хӗрарӑмсен канашӗн пайташӗ те, ирттернӗ.

Хӗрарӑмсен тата ашшӗсен канашӗсем килӗштерсе ӗҫлесси пирки те калаҫнӑ. Х.А. Салахутдинов, В.Н. Шмелев, Э.Г. Выйгетов ашшӗсем «Яваплӑ ашшӗлӗхӗн шкулне» йӗркелес шухӑшлине палӑртнӑ. Ун пек сӗнӗве Ашшӗсен республикӑри канашӗ сӗннӗ. Ӑна вӗренӳ учрежденийӗсенче, ялти Культура ҫурчӗсенче, вулавӑшсенче йӗркелеме май пур. Ашшӗсемпе ачасем канӑва йӗркелеме мероприятисен планне те йӗркелеме йышӑннӑ.

Уявра

Ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Ыхраҫырми ял тӑрӑхӗн халӑхӗ ҫурхи ӗҫсене вӗҫлесен йӑлана кӗнӗ «Акатуй — Сабантуй» уявне паллӑ тунӑ. Ыхраҫырми тата Чӑваш Ишекӗ ҫыннисем, хӑнасем лапама пухӑннӑ.

Малтанах уява пухӑннисене Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Валерий Краснов, Ыхраҫырми ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Альфрит Айбетов, Патӑрьел районӗнчи депутатсен пухӑвӗн депутачӗ, тутар ялӗсен Пӗтӗм Раҫҫейри ассоциацийӗн председателӗ Решит Санзяпов тата ыттисем саламланӑ.

Яланхи пекех ҫак уявра ӗҫре пысӑк ҫитӗнӳсемпе палӑрнӑ ҫынсене чысланӑ. Ял хуҫалӑх производствин ӗҫченӗсем, ял тӑрӑхӗнчи ытти тытӑмра вӑй хуракансем, хастар ҫынсем Хисеп хутне, Дипломсене, Тав ҫырӑвӗсене, парнесене тивӗҫнӗ.

Вырӑнти пултарулӑх ушкӑнӗ, Ыхраҫырми шкулӗн ташӗ ушкӑнӗ, Хусантан килнӗ артистсем «Акатуй — Сабантуй» уявне пухӑннисене юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.

Уявра кашниех тӗрлӗ конкурса, вӑййа хутшӑнма, вӑй виҫме пултарнӑ. Кире пуканне йӑтасси, наци тата ирӗклӗ кӗрешӳсем каҫченех пынӑ.

Малалла...

Ӗҫ кал-кал пырать

Вӑрнар районӗнчи Мулакасси Мӑрат халӑхӗ хӑйӗн вӑйне шанать, ыттисем пулӑшасса кӗтсе лармасть. Кунти пӗве пӗлтӗрех татӑлнӑ-мӗн. Касӑва ҫӳрекен ӗнесене шыв ӗҫтермелли вырӑн пулнӑ иккен вӑл. Ахальтен мар халӑхра ӑна «Кӗтӳ пӗви» теҫҫӗ.

Ҫуллахи шӑрӑхра ҫак пӗве типмех пуҫланӑ. Ку ял халӑхне самай шар кӑтартнӑ. Ялта пуҫаруллӑ ҫынсем пурах ҫав. Вӗсем тӑрӑшнипе ҫак пӗвене кӑҫал картлама шухӑшланӑ. Каланине пурнӑҫланӑ. Халӑх ҫу уйӑхӗнчи кунсенче пахча ӗҫӗсене вӗҫлесен пӗве патне тухнӑ. Никам та ӗҫрен юлман: ачасем те, арҫынсем те, хӗрарӑмсем те, туя тытнисем те. Ӗҫе ҫӑмӑл алӑллӑ Владислав Петров пуҫӑннӑ. Ӗҫ чӑнах та кал-кал пынӑ. Николай Иванов тракторист ҫырмари пӑрӑха туртса кӑларнӑ. Михаил Иванов тӑм кӳрсе килнӗ. Викентий Павлов та мотоблок хыҫне прицеп кӑкарса тӑм турттарма пикеннӗ. Пӗрисем тӑм тиенӗ, теприсем ӑна пӗве патӗнче йӗркелесе хунӑ. Пурте тӑрӑшса ӗҫленӗ, никам та айккинче пӑхса тӑман.

Халӑх пӗрле ӗҫлесен ӗҫӗ те часах пулать ҫав. Мулакасси Мӑратсем пӗвене тӑватӑ сехет хушшинче пӗвеленӗ те.

Ӗҫе техника та ҫӑмӑллатать ҫав.

Малалла...

Красноармейски районӗнчи Тусай ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Чӑваш АССР тата РСФСР тава тивӗҫлӗ агрономӗ Александров Вячеслав Александрович (20.05.1929–05.10.2005) пурнӑҫӑн ытларах пайне Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑм ялӗнче пурӑнса ирттернӗ.

Ӗмӗр тӑршшӗпех колхозра ӗҫленӗ, малтан Тусай ялӗнче колхоз ӗнисене ҫулталӑк хушши пӑхнӑшӑн медаль илме тивӗҫлӗ пулнӑ, унтан ял хуҫалӑх институтӗнчен вӗренсе тухсан агрономра тӑрӑшнӑ — малтанах Тинӗсҫум енӗнче, унтан Етӗрне районӗнче. 16 ҫул хушши агрономра тӑрӑшнӑ хыҫҫӑн ӑна «Заветы Ильича» колхоз председателӗн пуканне шанса параҫҫӗ, хуҫалӑх ертӳҫин ҫӑмӑл мар лавне вӑл мӗн пенси ҫине тухичченех 17 ҫул хушши туртнӑ. Колхоз территорийӗнчи чӑн-чӑн хыр вӑрманӗсем халӗ уй-хире илем кӳреҫҫӗ, мӗн чухлӗ йывӑҫ ларттарнӑ вӑл ертсе пынипе! Ял хушшине асфальт сарнӑ, культура, автовокзал ҫурчӗсем, колхозниксемпе специалистсем валли ҫӗнӗ ҫуртсем ҫӗкленӗ. Колхоз районта кӑна мар, республикӑра та малтисен шутӗнче пулнӑ. Сӑмах май колхозӗ халӗ те арканса кайман. Сывлӑхӗ хавшанине пӑхмасӑрах Вячеслав Александрович Кӑкшӑмри шкулта музей уҫса йӗркелесе хӑварчӗ.

Малалла...

Шупашкар районӗнчи Лапсар ялӗ ҫумӗнче Ҫӗнӗ Лапсар посёлокӗн (хула шутне кӗрет) гараж кооперативӗ пур. Ялпа гаражсем хушшинче вара Петёк ҫырми ятлӑ тарӑн ҫырма вырнаҫнӑ. Хулапа Шупашкар районӗн чикки шӑп та лӑп ҫав ҫырма варрипе иртет — гаражсем енчи Шупашкарӑн шутланать, тепӗр енчи — ялӑн.

Ялти халӑх тарӑн ҫырмана ҫуп-ҫап пӑрахасси — тахҫанхи йӑла. Ку вӗсен шухӑшӗпе пӗрре ҫырмана ҫурасран сыхлать, тепре ӑна тултарать. Ҫавӑнпа та пӗр-пӗр ялӑн ҫырминче ҫӳп-ҫап купине асӑрхамасан тӗрӗнмелли кӑна юлать. Анчах хальхи вӑхӑтра йӑла каяшӗ самай нумайланса кайнӑран унашкал купасем ял сӑнне пӗрре те илем кӳмеҫҫӗ (хӑш-пӗр ялта эп вӗсене урам варринчех асӑрхаса), ҫавӑнпах ӗнтӗ пуҫлӑхсем вӗсене ҫӗрпе хуплаттараҫҫӗ, ял халӑхне ҫӳп-ҫап контейнерӗсемпе усӑ курма вӗрентеҫҫӗ.

Хайхи Лапсар ялӗ ҫумӗнчи Петёк ҫырми те ҫӳп-ҫап пӑрахмалли вырӑн пулса тӑнӑ. Ӗлӗкех вӑл самай тарӑн пулнӑ теҫҫӗ. Петёксем ял хӗррине куҫса лариччен ячӗ те урӑхла пулнӑ — Чӑркаш ҫырми (ун урлӑ ҫуммӑн вырнаҫнӑ Чӑркаш ялне каҫнӑ). 1980-мӗш ҫулсенче ял хӗрринче гаражсем ӳсме тытӑннӑ.

Малалла...

Ҫӑлкуҫ ялне шыв илесрен хӑпартнӑ дамба

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Ҫӑлкуҫ ялне Эл юханшывӗ сарӑлни ҫуркуннесерен хӑратнӑ. Шыв илесрен иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенчех тӑпра хӑпартма тытӑннӑ-ха, анчах ӗҫне вӗҫне ҫитереймен. Ҫавна пулах ҫурхи шыв ялӑн хӑш-пӗр урамне илнипе аптӑратнӑ. Ӗҫӗ йӳнӗ маррине кура ун патне ниепле те ал ҫитеймен темелле.

Пӗлтӗр ял старости Анатолий Иванов Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутатӗнчен, «Акконд» предприяти пуҫлӑхӗнчен Валерий Ивановран укҫа ыйтса пӑхнӑ. Лешӗ ял халӑхне пулӑшма килӗшнӗ.

Тӑпра хӑпартассине нумаях пулмасть вӗҫленӗ. Ӗҫ 161 пин те 700 тенке кайса ларнӑ. Тӑкака йӑлтах депутат саплаштарнӑ.

Акчикасси тӑрӑхӗнче ҫӑва тирпейлеҫҫӗ

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Акчикасси ял тӑрӑхӗнче тавралӑха тирпей-илем кӳресси малалла пырать. Хальхинче унта Ваҫкаҫырми ял ҫӑвине тирпейлессипе шӑматкунлӑх йӗркеленӗ.

Ял тӑрӑхӗнче тӑрӑшакансемпе пӗрлех Сӗренкассинчи культура ҫуртӗнче тата вулавӑшра ӗҫлекенсем, вырӑнти ял ҫыннисем пуҫтарӑнса тухнӑ. Ҫынсем ҫӑвана хӑрӑкран, ҫӳп-ҫапран тасатса, ытлашши сарӑлса кайнӑ йывӑҫсене иртнӗ, масар картине юсанӑ.

«Кунта канӑҫ тупнисен тӑванӗсем вӗсен леш тӗнчене ӑсаннӑ ҫывӑх ҫыннисем пирки манманнишӗн савӑнасса шанас килет. Ырӑ ӗҫе эпир пӗр кун кӑна мар, ытти чух та пурнӑҫласа пырасшӑн», — тенӗ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Игорь Герасимов.